Radio Białystok | Wiadomości | Pogoda w Białymstoku monitorowana jest od ponad 200 lat
Najstarsze regularne pomiary i obserwacje meteorologiczne prowadzone były w Białymstoku już w pierwszej połowie XIX wieku, a nie jak dotąd sądzono od końca XIX wieku - wynika ze znalezionych w litewskich archiwach dokumentów, do których dotarł prof. Andrzej Górniak z UwB.
Obserwacje od początku XIX wieku
- Dokumenty dowodzą, że pomiary i obserwacje meteorologiczne w Białymstoku prowadzone były już od 1808 roku. To o blisko 70 lat wcześniej niż do tej pory szacowano - poinformowała rzeczniczka Uniwersytetu w Białymstoku Katarzyna Dziedzik.
Prof. Górniak dokumenty "Wyciąg z Postrzegań Meteorologicznych przy Gymnazyum Białostockiem" znalazł w zasobach Litewskiego Centralnego Archiwum Państwowego, a na ich trop naprowadziły naukowca notatki innego badacza - Ananiasza Rojeckiego, który miał opisywać, że widział raporty meteorologiczne z Białegostoku z lat 20. i 30. XIX wieku.
Górniak zauważył, że w tamtym czasie, a nawet wcześniej, pomiary były prowadzone w wielu miastach, a koordynowały i opracowywały je ośrodki akademickie. Jak wyjaśnił, znane są raporty z takich miast jak Warszawa, Kraków czy Gdańsk, ale o pomiarach z tego okresu w Białymstoku praktycznie nic nie było wiadomo. Znane były jedynie szczątkowe informacje, zaś szczegółowe raporty były publikowane dopiero od lat 70-80. XIX wieku.
Za pomiary odpowiadali nauczyciele fizyki
Badacz zaznaczył, że nawet na stronie internetowej IMGW można przeczytać, że pierwszy posterunek meteorologiczny w Białymstoku zaczął działać w 1881 roku. Stąd - jak przyznał - gdy natrafił na notatkę prof. Rojeckiego, chciał dotrzeć do dokumentów.
Natrafił na nie w litewskich archiwach, gdzie znalazł oryginalne raporty meteorologiczne z Białegostoku z początku XIX wieku. Wynika z nich - jak podaje uczelnia - że stacja pomiarowa działała w gimnazjum, które mieściło się przy skrzyżowaniu dzisiejszych ulic Warszawskiej i Pałacowej. Za pomiary odpowiadali nauczyciele fizyki, ale prowadzili je wspólnie z uczniami.
W 1808 r. zima była łagodna, a wiosna ciepła
Raporty, których część jest w języku polskim, a część w rosyjskim, podają średnie miesięczne wartości temperatury, ciśnienia, a także liczby dotyczące dni pogodnych czy burz, podany jest też kierunek wiatru. Można z nich dowiedzieć się np., że w 1808 roku zima była łagodna, a wiosna ciepła, odnotowano też suszę.
W raportach obok danych dotyczących pogody są również informacje o nadzwyczajnych wydarzeniach i zjawiskach, jak np. uderzenie meteorytu w podbiałostockich Fastach w 1827 roku, epidemia cholery czy plaga szarańczy.
Lato w Białymstoku jest cieplejsze nawet o 3-4 stopnie
Górniak zrobił już pierwsze analizy odnalezionych archiwaliów.
- Przeanalizowałem średnie dobowe i miesięczne z ostatnich 30 lat w Białymstoku, na podstawie współczesnych pomiarów. Porównam też obserwacje z godzin, w których pomiary były prowadzone dwa wieku temu. I wtedy zobaczymy, jakie są dokładne różnice. Ale już po wstępnych obliczeniach mogę powiedzieć, że w okresie zimowym różnice nie są istotne - to ok. pół stopnia w temperaturach średnich. Natomiast w lecie różnice temperatur sięgają nawet 3-4 stopni. Teraz jest cieplej - powiedział profesor.
Badacz chce podjąć próbę dotarcia do analogicznych materiałów archiwalnych z Grodna i Świsłoczy (obecnie Białoruś). W ocenie prof. Górniaka dopiero analiza takich danych, z nieco większego obszaru, pozwoli powiedzieć więcej o warunkach klimatycznych, jakie panowały na tym terenie dwa wieki temu.
