Radio Białystok | Wiadomości Studio Suwałki | Skąd na Suwalszczyźnie wzięli się etniczni Rosjanie?
autor: Jakub Mikołajczuk
Ostatnie wydarzenia związane z profanacją opuszczonego cmentarza staroobrzędowców we wsi Białogóry, przypomniały o istnieniu na Suwalszczyźnie tej nielicznej dziś mniejszości religijno-etnicznej.
Ruch Staroobrzędowy sięga korzeniami wieku XVII i sprzeciwu części wiernych Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnego wobec reformy liturgicznej patriarchy Nikona. Osoby te stały się celem prześladowań władz carskich oraz hierarchii cerkiewnej. W związku z tym zaczęły masowo uciekać z Rosji, także na ziemie I Rzeczypospolitej, gdzie pojawili się w XVIII wieku. Szybko dotarli w okolice Augustowa, Sejn i Suwałk. Spokojni i znani z pracowitości, nie wchodzili w szersze kontakty i konflikty z ludnością polską. Zajmowali się głównie rolnictwem.
Według spisu ludności z 1921 roku, w powiatach augustowskim, sejneńskim i suwalskim żyło 4637 staroobrzędowców.
W czasie II wojny światowej na losach staroobrzędowców zaważyła represyjna, wręcz barbarzyńska polityka rządów III Rzeszy i ZSRR. Berlin oraz Moskwa zawarły porozumienie o przesiedleniu osób narodowości niemieckiej do Niemiec, a osób narodowości litewskiej, rosyjskiej i białoruskiej z okupowanej Suwalszczyzny do ZSRR. Staroobrzędowców zaklasyfikowano jako Rosjan i wywieziono.
Po zakończeniu wojny tylko niewielu z nich wróciło do Polski; większość pozostała na Litwie i osiedliła się głównie w Kłajpedzie. Na Suwalszczyźnie wiele staroobrzędowych wsi przestało istnieć.
W 1968 roku w 32 miejscowościach w powiatach suwalskim, augustowskim i sejneńskim, łącznie ta społeczność liczyła niespełna 900 osób.
W czasach PRL staroobrzędowcy, jak wszystkie mniejszości i związki wyznaniowe, byli obiektem obserwacji administracji państwowej i Służby Bezpieczeństwa. Zresztą długo nie uznawano ich za oficjalną mniejszość, mimo posiadania takiego statusu w II RP. Dopiero w 1982 roku zostały zarejestrowane Gminy Wyznaniowe Wschodniego Kościoła Staroobrzędowego w Gabowych Grądach, Wodziłkach, Suwałkach i w Wojnowie, a w 1983 roku utworzona została Naczelna Rada Staroobrzędowców z siedzibą w Suwałkach.
Liczba starowierców topnieje z roku na rok. Warto jednak pamiętać, że ta wyjątkowa społeczności mieszka na Suwalszczyźnie od 250 lat i przez ten czas wyraźnie wzbogacała kulturowy krajobraz naszego regionu.
Na podstawie:
Tadeusz Radziwonowicz, "Staroobrzędowcy w dokumentach władz (1945–1970)"
